Μπελάσιτσα 31 Ιουλίου 1014 μΧ: Το φριχτότερο έγκλημα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας

Τη μοιραία μέρα της 31ης Ιουλίου 1014 έλαβε χώρα η μάχη της Μπελάσιτσα στο σημερινό τριεθνές Ελλάδας – Βουλγαρίας – Β. Μακεδονίας και αποτέλεσε την αρχή του τέλους της Βουλγαρικής αυτοκρατορίας του τσάρου Σαμουήλ που είχε επεκταθεί στα Βαλκάνια απειλώντας το Βυζάντιο.

Πολλά έχουν γραφτεί για την ιστορική αυτή μάχη, συνέχεια της οποίας υπήρξε το πιο αποτρόπαιο έγκλημα στην παγκόσμια ιστορία, μία πράξη ασύλληπτης βαρβαρότητας μπροστά στην οποία ωχριούν τα πιό απεχθή εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η τύφλωση 15.000 Βουλγάρων στρατιωτών από τον Βασίλειο Βουλγαροκτόνο αποτελεί στίγμα του λεγόμενου Βυζαντινού πολιτισμού.

Το 976 μΧ ήταν μια σημαδιακή χρονιά για τα Βαλκάνια. Στην Κωνσταντινούπολη πεθαίνει δηλητηριασμένος ο Αρμενικής καταγωγής σφετεριστής αυτοκράτορας Ιωάννης Τσιμισκής. Εφτά χρόνια νωρίτερα είχε ανέλθει στον θρόνο με πραξικόπημα δολοφονώντας με αποκεφαλισμό τον προηγούμενο αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά που ήταν θείος του. Στη συνωμοσία είχε παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο η αυτοκράτορα Θεοφανώ, ερωμένη του Τσιμισκή. Ο στρατηγός Τσιμισκής με την βοήθεια των Ρώσων είχε κυριεύσει προσωρινά το δυτικό τμήμα της Βουλγαρίας αιχμαλωτίζοντας την οικογένεια του βασιλέα της Βουλγαρίας Πέτρου. Τα δύο ανήλικα παιδιά του Πέτρου, Ρωμανός και Βόρις, μεταφέρθηκαν όμηροι στην Κωνσταντινούπολη όπου υπέστησαν ευνουχισμό για να μη δημιουργήσουν απογόνους της Βουλγαρικής βασιλικής δυναστείας.

Μετά τον θάνατο του Τσιμισκή ο νόμιμος διάδοχος Βασίλειος Β΄ ανέρχεται στον θρόνο σε ηλικία 18 ετών με συμβασιλέα τον αδελφό του Κωσταντίνο 8ο. Μοναδικός αντίπαλος του Βυζαντίου ήταν το ισχυρό Βουλγαρικό κράτος του ανερχόμενου νέου Τσάρου Σαμουήλ.

Την εποχή εκείνη στην Βυζαντινή Αυλή υπήρχε Αρμενοκρατία. Τόσο η βασιλική δυναστεία του Βασιλείου Α΄ όσο και οι σφετεριστές του θρόνου ενδιάμεσοι αυτοκράτορες Νικηφόρος Φωκάς και Ιωάννης Τσιμισκής ήσαν Αρμένιοι. Στα ανάκτορα της Κωνσταντινούπολης μιλιόταν επίσημα η Αρμενική γλώσσα και σημαντικό μέρος του στρατεύματος αποτελείται από Αρμένιους μισθοφόρους. Η Αρμενοκρατία στο Βυζάντιο ήταν μία από τις αιτίες της παρακμής που ακολούθησε μερικά χρόνια αργότερα.

Την ίδια χρονιά (976 μΧ) στο Τύρνοβο, μια οχυρή πόλη της βόρειας Βουλγαρίας, εκδηλώνεται επαναστατική εξέγερση. Ο Βούλγαρος κόμης Νικόλαος Σισμάν και οι τέσσερις γιοί του Μωϋσής, Ααρών, Δαβίδ και Σαμουήλ, επαναστατούν κατά του Βυζαντίου. Μετά από μακροχρόνιες εχθροπραξίες τα τρία αδέλφια του Σαμουήλ σκοτώνονται και ο ίδιος ανακηρύσσεται αρχικά τσάρος των Βουλγάρων και στην συνέχεια στέφεται τσάρος Βουλγάρων και Ρωμαίων από τον Πάπα της Ρώμης. Το κίνημα του Σαμουήλ βρίσκει βαθειά απήχηση και σύντομα το Βουλγαρικό κράτος εξαπλώνεται σε όλη την Βαλκανική απειλώντας την Κωνσταντινούπολη.

Στην διάρκεια των μακροχρόνιων εχθροπραξιών που κράτησαν 40 χρόνια, η πρωτεύουσα της Βουλγαρίας μεταφέρεται διαδοχικά στα Μογλενά της Μακεδονίας, έπειτα στα Βοδενά (Έδεσσα), στην Πρέσπα και τελικά στην Οχρίδα. Σημαντικό ρόλο στο κίνημα του Σαμουήλ έπαιξε το θρησκευτικό κίνημα των Βογόμιλων, μια απόκρυφη χριστιανική αίρεση που εμφανίσθηκε στα μέσα του 10ου αιώνα από τον Βούλγαρο ιερωμένο Μπογκόμιλ στην Φιλιπούπολη της νότιας Βουλγαρίας. Οι Βογόμιλοι ήσαν ασκητές χριστιανοί, αντιμάχονταν την κοσμική εξουσία, απέρριπταν τις λατρευτικές τελετουργίες και πίστευαν στο δυαδικό δόγμα της παράλληλης ύπαρξης Χριστού και Διαβόλου.

Για 38 ολόκληρα χρόνια ένας σκληρός πόλεμος μαίνεται ανάμεσα στις δύο αυτοκρατορίες. Ένας πόλεμος χωρίς τέλος, με διαδοχικές νίκες και ήττες στις αντιμαχόμενες παρατάξεις. Πρωταγωνιστές παραμένουν ο Βασίλειος και ο Σαμουήλ, δύο θανάσιμοι αντίπαλοι που εκπροσωπούν δύο διαφορετικούς κόσμους. Και έρχεται το σωτήριο έτος 1014. Ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄ επιχειρεί μια αποφασιστική εκστρατεία εναντίον του ακατάβλητου αντιπάλου του. Αυτή την φορά είναι αποφασισμένος να δώσει τέλος.

Το καλοκαίρι του 1014 μΧ εκστρατεύει εναντίον της Βουλγαρίας και εισβάλει στα εχθρικά εδάφη από τα στενά του Στρούμα (Στρυμώνα), βόρεια των Σερρών. Η στρατιά του αποτελείται από μισθοφόρους διαφόρων εθνοτήτων, κυρίως Αρμένιους. Επί κεφαλής είναι ο σκληροτράχηλος στρατηγός Νικηφόρος Ξιφίας επιφορτισμένος να συντρίψει οριστικά το Βουλγαρικό κίνημα του Σαμουήλ.

Στο ύψος του Πέτριτς (Πετρίτσι) το εκστρατευτικό σώμα του Βασιλείου στρέφεται δυτικά και προελαύνει κατά μήκος της κοιλάδας του Στρούμνιτσα, παραπόταμου του Στρούμα (Στρυμώνα). Εκεί, κοντά στο σημερινό τριεθνές σημείο μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας και Βόρειας Μακεδονίας, θα παιχτεί το φρικιαστικό δράμα. Η περιοχή ονομάζεται ΚίμπαΛόγγα (Longa) στα Βλάχικα ενώ οι Βούλγαροι την αποκαλούν Κλιούς (Κλειδί) λόγω της στρατηγικής σημασίας που έχει.

Ο Σαμουήλ έχει οχυρώσει την στενωπό με ξύλινα οδοφράγματα περιμένοντας τον αντίπαλο. Ο Βουλγαρικός στρατός είναι εμπειροπόλεμος και αποφασισμένος να αντισταθεί στην εχθρική εισβολή. Το πανύψηλο βουνό Μπελάσιτσα (Μπέλες) τον προστατεύει από τον νότο. Στα βόρεια εκτείνεται το δύσβατο βουνό Μελεσέβσκε. Γιά μερικές ημέρες οι αντίπαλες στρατιές παραμένουν καθηλωμένες. Ο αυτοκράτορας Βασίλειος είναι προβληματισμένος και διστάζει να διατάξει μετωπική επίθεση κατά των οχυρωμένων Βουλγάρων. Τελικά ο στρατηγός Νικηφόρος Ξιφίας βρίσκει την λύση. Με τη βοήθεια Βλάχων της περιοχής οδηγείται στα νώτα της Βουλγαρικής στρατιάς μέσα από τις ορεινές διαβάσεις της Μπελάσιτσας. Τα ξημερώματα της 31ης Ιουλίου 1014 επίλεκτα Βυζαντινά τάγματα πλησιάζουν αθόρυβα στα νώτα των Βουλγάρων. Ο κλοιός έχει ολοκληρωθεί.

Σε λίγο ήχησαν οι σάλπιγγες της εφόδου. Οι Βούλγαροι ξαφνιασμένοι βλέπουν τον εχθρό στα νώτα τους και συνειδητοποιούν ότι έχουν περικυκλωθεί. Με ταυτόχρονη επίθεση στις δύο πλευρές της κλεισούρας ξεσπά μια άγρια μάχη. Ο Σαμουήλ μάχεται απεγνωσμένα ως επικεφαλής των στρατιωτών του αλλά γρήγορα βλέπει πως η αντίσταση είναι μάταιη και διατάζει υποχώρηση προς την πόλη της Στρούμιτσα. Ο ίδιος κατορθώνει να διασπάσει τον εχθρικό κλοιό και μαζί με λιγοστούς πολεμιστές καλπάζει δυτικά προς το Πρίλεπ. Ωστόσο ο κύριος όγκος του στρατού του παραμένει εγκλωβισμένος.

Ο πανικός κυριεύει τους περικυκλωμένους Βούλγαρους που παραδίδονται μαζικά. Ο αυτοκράτορας Βασίλειος που κατευθύνει την μάχη διατάσσει να μη εκτελεσθούν οι αιχμαλωτισμένοι στρατιώτες που φθάνουν τις 15.000. Κάτι άλλο έχει στο μυαλό του ο αυτοκράτορας. Κάτι που θα τρομοκρατήσει για πάντα τους προαιώνιους εχθρούς του και θα συνταράξει τα Βαλκάνια. Κάτι που θα καταγραφή στην παγκόσμια ιστορία για πάντα. Αποφασίζει να συμβουλευτεί τον Οικουμενικό Πατριάρχη Σέργιο Β΄.

Η τύφλωση των συνωμοτών ήταν συνηθισμένη ποινή στα βάρβαρα βυζαντινά ήθη. Οι καταδικασμένοι που συχνά ήταν ανώτεροι αξιωματούχοι, στρατηγοί, ακόμα και έκπτωτοι αυτοκράτορες, δένονται σφιχτά και το κεφάλι τους ακινητοποιείται. Στην συνέχεια πλησιάζει ο δήμιος κρατώντας ένα πυρακτωμένο σίδερο. Με επιδέξιες κινήσεις το καρφώνει στους βολβούς των κατάδικων και αδειάζει το οφθαλμικό υγρό, αδιαφορώντας για τις κραυγές πόνου των δυστυχισμένων. Το φρικιαστικό μαρτύριο ολοκληρώνεται με καυτηριασμό της κόγχης για να προληφθεί μόλυνση. Ο τυφλωμένος πρέπει να ζήσει για να μεταδώσει τον τρόμο σε ολόκληρη την υπόλοιπη ζωή του.

Έτσι, τη μέρα εκείνη ο ήλιος έγερνε αργά στα βουνά της Μακεδονίας φωτίζοντας υποβλητικά τον τόπο του μαρτυρίου. Στην αρχή ακούστηκε μια μοναχική κραυγή, έπειτα μια δεύτερη που ξαφνικά πολλαπλασιάστηκε καθώς χιλιάδες ουρλιαχτά αντήχησαν στις απόκρημνες πλαγιές της Μπελάσιτσα. Ο θόρυβος έγινε ανυπόφορος. Κραυγές, θρήνοι, ικεσίες και κατάρες έσμιγαν με τους ψαλμούς των Βυζαντινών ιερωμένων που ευλογούσαν την απάνθρωπη τελετουργία. Και όταν πια ξημέρωσε το φριχτότερο έγκλημα της παγκόσμιας ιστορίας είχε ολοκληρωθεί.

Η πρώτη ομάδα των τυφλωμένων, εκατό άντρες με έναν μονόφθαλμο ως επικεφαλής, πιασμένοι χέρι-χέρι, αφέθηκαν ελεύθεροι να συρθούν σε μια απεγνωσμένη πορεία χωρίς νόημα. Ο ανθρώπινος πόνος, η φρίκη, οι κραυγές και οι κατάρες εναντίον των Βυζαντινών δήμιων έσμιγαν σε ένα απερίγραπτο βουητό. Πίσω ακολούθησε και δεύτερη εκατοντάδα τυφλωμένων, έπειτα τρίτη και τέταρτη. Δέκα πέντε χιλιάδες τυφλοί πολεμιστές, ρακένδυτοι, πληγιασμένοι, με τον καυτό καλοκαιριάτικο ήλιο να πυρώνει τις πληγωμένες κόγχες τους, σέρνονταν σε ατέλειωτες φάλαγγες.

Πάνω στα υψώματα ο μοχθηρός και αιμοδιψής Βασίλειος και οι στρατηγοί του παρακολουθούσαν ικανοποιημένοι το αποτρόπαιο θέαμα. Ήταν βέβαιοι πως η απάνθρωπη εκείνη πράξη θα λύγιζε τους Βούλγαρους για πάντα. Έτσι, ο μακάβριος τίτλος του Βουλγαροκτόνου αποδόθηκε επάξια στον Βυζαντινό αυτοκράτορα.

Ψηλά πάνω στο κάστρο του Πρίλεπ ο τσάρος Σαμουήλ αγνάντευε τον ορίζοντα. Μέσα του σιγόκαιγε μια κρυφή ελπίδα. Το φρούριο ήταν απόρθητο και προστάτευε όσους είχαν γλυτώσει. Με τα μάτια καρφωμένα στην ανατολή, εκεί πού βρίσκεται ο κάμπος της Στρούμνιτσα, έψαχνε απεγνωσμένα να βρει κάποιο σημάδι.

Έπειτα όμως άκουσε τους θρήνους και αντίκρυσε από μακριά την ατέλειωτη φάλαγγα να ζυγώνει στο φρούριο. Τότε συνειδητοποίησε αυτό που είχε συμβεί. Ο Σαμουήλ, τσάρος της Βουλγαρίας και κυρίαρχος των Βαλκανίων, σήκωσε τα χέρια του ψηλά και στάθηκε ακίνητος. Δίπλα του ο γιός του Γαβριήλ και οι άλλοι Βούλγαροι ευγενείς είχαν παγώσει. Σιγά σιγά άρxισε να λυγίζει μέχρι που σωριάσθηκε σφαδάζοντας πάνω στις πέτρινες πλάκες. Πέθανε λίγες ημέρες αργότερα από καρδιακή προσβολή.

Οι ιστορικοί του μέλλοντος τοποθέτησαν τον θάνατο του Τσάρου Σαμουήλ στις 6 Οκτωβρίου 1014 στο κάστρο του Πρίλεπ. Το βασίλειό του διατηρήθηκε για 4 ακόμα χρόνια μέχρι το 1018, οπότε και υποτάχθηκε στο Βυζάντιο. Για 165 χρόνια η Βουλγαρία μετατράπηκε σε επαρχία του Ρωμαϊκού κράτους μέχρι το έτος 1185 οπότε έγινε καινούρια επανάσταση.

Πηγή πληροφόρησης : https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Kleidion