Βιβλίο: Από τη Μεγάλη Ιδέα στην Καταστροφή

Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις RedMarks το βιβλίο «Από τη Μεγάλη Ιδέα στην Καταστροφή» των Παναγιώτη Λίλλη και Πέτρου Τσάγκαρη.

Ο πρόλογος της έκδοσης

Πριν από 100 χρό­νια τερ­μα­τι­ζό­ταν, με αι­μα­τη­ρό τρόπο, η πιο τυ­χο­διω­κτι­κή εξόρ­μη­ση των Ελ­λή­νων κα­πι­τα­λι­στών –η Μι­κρα­σια­τι­κή Εκ­στρα­τεία– και συ­ντρι­βό­ταν το πιο αντι­δρα­στι­κό ιδε­ο­λό­γη­μά τους, η Με­γά­λη Ιδέα.

Ο μόνος τρό­πος για να κα­τα­νο­ή­σει κα­νείς τις πραγ­μα­τι­κό­τη­τες εκεί­νης της επο­χής είναι μέσω της προ­σπά­θειας να τις εντά­ξει στο συ­νο­λι­κό­τε­ρο πλαί­σιο των συ­γκρού­σε­ων, στο ιστο­ρι­κό πλαί­σιο των Βαλ­κα­νι­κών Πο­λέ­μων και του Πρώ­του Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου.

Σε εκεί­νη την άγρια πε­ρί­ο­δο της «ξα­να­μοι­ρα­σιάς» του κό­σμου με έπα­θλο στην πε­ριο­χή τα τμή­μα­τα της Οθω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας (Ανα­το­λι­κό Ζή­τη­μα), το ελ­λη­νι­κό κρά­τος και ο ελ­λη­νι­κός στρα­τός δεν πο­λέ­μη­σε για να «απε­λευ­θε­ρώ­σει» εδάφη και πλη­θυ­σμούς. Πο­λέ­μη­σε για να κα­τα­κτή­σει εδάφη και πλη­θυ­σμούς, που θε­ω­ρού­σε απα­ραί­τη­τους για να ανα­δει­χθεί ο ελ­λη­νι­κός κα­πι­τα­λι­σμός σε πρω­τεύ­ου­σα το­πι­κή δύ­να­μη στα Βαλ­κά­νια και στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο. Το κό­στος πλή­ρω­σε, με τε­ρά­στιες απώ­λειες, ο απλός κό­σμος που υπο­χρε­ώ­θη­κε να ζήσει μια δε­κα­ε­τία σκλη­ρό­τα­των πο­λε­μι­κών συ­γκρού­σε­ων.

Αυτή η επι­λο­γή επι­χει­ρή­θη­κε με την πρόσ­δε­ση του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού και του κρά­τους του στην ουρά των Αγ­γλο­γάλ­λων, στην ουρά του πιο ισχυ­ρού ιμπε­ρια­λι­στι­κού στρα­το­πέ­δου της επο­χής. Μόνο έτσι είχαν πι­θα­νό­τη­τες επι­βο­λής οι υπερ­φί­α­λες επι­διώ­ξεις της Με­γά­λης Ιδέας. Στο τέλος απο­δεί­χθη­κε ότι ούτε έτσι ήταν ρε­α­λι­στι­κή η προ­ο­πτι­κή της Ελ­λά­δας «των δύο ηπεί­ρων και των πέντε θα­λασ­σών», παρά το αίμα που χύ­θη­κε. Αυτήν την ιστο­ρι­κή εμπει­ρία οφεί­λου­με να θυ­μό­μα­στε πάντα και ιδιαί­τε­ρα σή­με­ρα που οι δια­δο­χι­κές κυ­βερ­νή­σεις δια­γκω­νί­ζο­νται για να δια­σφα­λί­σουν την υπο­στή­ρι­ξη των ΗΠΑ, της ΕΕ, του Κρά­τους του Ισ­ρα­ήλ κλπ με στόχο μια ανα­δια­νο­μή ισχύ­ος και επιρ­ρο­ής στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο, πα­ρό­λο που αυτή η επι­δί­ω­ξη έχει ολο­φά­νε­ρα ενι­σχύ­σει τις πι­θα­νό­τη­τες μιας νέας πο­λε­μι­κής σύ­γκρου­σης και έχει οδη­γή­σει σε μια κοι­νω­νι­κά ανυ­πό­φο­ρη κούρ­σα εξο­πλι­σμών και στις δύο χώρες.

Μετά το 1922, οι εκα­το­ντά­δες χι­λιά­δες πρό­σφυ­γες από τη Μικρά Ασία δεν έγι­ναν δε­κτοί στην Ελ­λά­δα ως «αδελ­φοί», αλλά αντι­με­τω­πί­στη­καν ως κρέας για τα κα­νό­νια, αυτή τη φορά της κα­πι­τα­λι­στι­κής ανά­πτυ­ξης: η ρα­τσι­στι­κή κα­τη­γο­ρία περί «τουρ­κό­σπο­ρων» ήταν η βάση για να με­τα­τρα­πούν σε φτηνό ερ­γα­τι­κό δυ­να­μι­κό στα νέα ερ­γο­στά­σια της δε­κα­ε­τί­ας του ’30. Γι’ αυτό, άλ­λω­στε, οι πρό­σφυ­γες δεν υπήρ­ξαν η κοι­νω­νι­κή βάση ενός νέου εθνι­κι­στι­κού ρεύ­μα­τος στην Ελ­λά­δα, αλλά η ρα­χο­κο­κα­λιά του νέου ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος και της Αρι­στε­ράς στις με­γά­λες κοι­νω­νι­κές συ­γκρού­σεις που ακο­λού­θη­σαν.

Έχει ση­μα­σία να υπεν­θυ­μί­σου­με ότι οι αστι­κές τά­ξεις, στην Ελ­λά­δα και στην Τουρ­κία, δεν είχαν κα­νέ­να πρό­βλη­μα να «συμ­φι­λιω­θούν», όταν τα συμ­φέ­ρο­ντά τους το επέ­βαλ­λαν. Στη δε­κα­ε­τία του ’30, όταν έχει ξε­σπά­σει η διε­θνής κρί­σης του κα­πι­τα­λι­σμού, ο Βε­νι­ζέ­λος και ο Ατα­τούρκ (οι πρω­τα­γω­νι­στές του πο­λέ­μου!), υπέ­γρα­ψαν Σύμ­φω­νο Φι­λί­ας και Συ­νερ­γα­σί­ας, συμ­φω­νώ­ντας να πε­ριο­ρί­σουν τους εξο­πλι­σμούς και να αυ­ξή­σουν τις εμπο­ρι­κές συ­ναλ­λα­γές με­τα­ξύ των δύο χωρών. Ο Βε­νι­ζέ­λος πρό­τει­νε τον Κεμάλ Ατα­τούρκ για το Νό­μπελ Ει­ρή­νης, ανα­γνω­ρί­ζο­ντας ως «ορι­στι­κά» τα σύ­νο­ρα που είχαν προ­κύ­ψει από τους πο­λέ­μους του 1912-22.

Μπρο­στά στον κίν­δυ­νο νέων συ­γκρού­σε­ων, «ψυ­χρών» ή «θερ­μών», δι­πλω­μα­τι­κο­πο­λι­τι­κών ή αντα­γω­νι­σμού μέσω των όπλων, οφεί­λου­με να μη ξε­χνά­με ποτέ ότι η αυ­το­νο­μία, η από­λυ­τη πο­λι­τι­κή ανε­ξαρ­τη­σία του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος και της Αρι­στε­ράς απέ­να­ντι στη γραμ­μή των αστι­κών ηγε­σιών, είναι ανα­ντι­κα­τά­στα­τη προ­ϋ­πό­θε­ση για την υπε­ρά­σπι­ση των αυ­θε­ντι­κών συμ­φε­ρό­ντων των λαϊ­κών μαζών.

Από αυτή τη σκο­πιά είναι γραμ­μέ­να τα κεί­με­να αυτού του μι­κρού βι­βλί­ου. Γρά­φτη­καν από τους Πα­να­γιώ­τη Λίλλη και Πέτρο Τσά­γκα­ρη για τις ανά­γκες της εφη­με­ρί­δας «Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά» και του πε­ριο­δι­κού «Κόκ­κι­νο», σε δια­φο­ρε­τι­κές χρο­νι­κές στιγ­μές και γι’ αυτό ο ανα­γνώ­στης θα πρέ­πει να «συγ­χω­ρή­σει» κά­ποιες επα­να­λή­ψεις. Στις εκ­δό­σεις Red Marks θε­ω­ρού­με ότι δια­τη­ρούν αμεί­ω­τη την αξία τους και ελ­πί­ζου­με ότι θα είναι πολύ βοη­θη­τι­κά ιδιαί­τε­ρα για νέ­ες-νέ­ους αγω­νί­στριες-ες που θέ­λουν να αντι­με­τω­πί­σουν με επάρ­κεια τα πο­λι­τι­κά ερω­τή­μα­τα γύρω από τον ελ­λη­νο­τουρ­κι­κό αντα­γω­νι­σμό.

Απο­φα­σί­σα­με επί­σης να εντά­ξου­με σε αυτόν τον τόμο το ιστο­ρι­κό κεί­με­νο με τις απο­φά­σεις του συ­νε­δρί­ου του 1924 της Ένω­σης Πα­λαιών Πο­λε­μι­στών, γιατί δυ­στυ­χώς έχει γίνει δυ­σεύ­ρε­το. Όχι τυ­χαία. Γιατί η κα­θα­ρή αντι­πο­λε­μι­κή-διε­θνι­στι­κή θέση της υπαρ­κτής Αρι­στε­ράς εκεί­νης της επο­χής είναι ένα ηχηρό χα­στού­κι στα αστι­κά ιδε­ο­λο­γή­μα­τα του τότε και του τώρα, αλλά και μια χρή­σι­μη υπεν­θύ­μι­ση και μέσα στις γραμ­μές της Αρι­στε­ράς του ότι η αντι­πο­λε­μι­κή γραμ­μή υπήρ­ξε στην Ελ­λά­δα η βάση της συ­γκρό­τη­σης της κομ­μου­νι­στι­κής Αρι­στε­ράς, στην εποχή της σύν­δε­σής της με την Τρίτη Διε­θνή.