Η προοπτική μιας επαναστατικής χειραφέτησης

Το πιο σημαντικό ιδεολογικό κενό που παρουσιάζεται στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες είναι ότι απέναντι στην καπιταλιστική βαρβαρότητα δεν προβάλλεται μια συνολική, καθολική, εναλλακτική προοπτική, δεν προβάλλεται η κομμουνιστική προοπτική.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση με τις επώδυνες συνέπειές της για τα εκατομμύρια των εκπροσώπων της μισθωτής εργασίας θέτει σε δοκιμασία όχι μόνο τις αντοχές και τα όρια του κυρίαρχου συστήματος, αλλά και τις δυνατότητες των αντιπάλων του, των ποικίλων αριστερών κομμάτων και αντικαπιταλιστικών κινημάτων.

Η αριστερά, αντιμετωπίζει σήμερα κρίσιμα ερωτήματα αναφορικά με τη θέση της στο σύγχρονο κόσμο, τις κοινωνικές ανάγκες και συμφέροντα που εκπροσωπεί, την ιστορική αποστολή της, το σκοπό και το νόημα της ύπαρξής της. Η απάντηση σε αυτά  καθορίζεται αποφασιστικά από τη στάση της αριστεράς απέναντι στην ιστορική προοπτική της κοινωνίας. Με άλλα λόγια, η ενασχόληση με την  ιστορική προοπτική, η ανίχνευση – ανάδειξη της ιστορικής προοπτικής και ο υπέρ αυτής αγώνας  αποτελεί τον ύψιστο σκοπό, την ειδοποιό αποστολή της αριστεράς.

Η αριστερά συνδέεται, βεβαίως, με όλες εκείνες τις κοινωνικές δυνάμεις, τα αντικειμενικά ταξικά συμφέροντα των οποίων βρίσκονται σε αντίθεση προς τις κυρίαρχες κεφαλαιοκρατικές σχέσεις παραγωγής. Πρωτίστως, η αριστερά αποτελεί πολιτική έκφραση του κόσμου της μισθωτής εργασίας. Δε συνιστά όμως μιαν οποιαδήποτε πολιτική έκφραση. Ο σκοπός της ύπαρξής της δε βρίσκεται, φερ’ ειπείν, στην ανάπτυξη φιλανθρωπικού έργου υπέρ  των  όπου γης ταπεινών και καταφρονεμένων. Η  ανακούφιση του κοινωνικού πόνου, η υποστήριξη ευαίσθητων κοινωνικά ομάδων, η βελτίωση της  θέσης των απλών ανθρώπων δεν στοιχειοθετούν κανένα ιδιαίτερο λόγο ύπαρξης της αριστεράς ως ξεχωριστής πολιτικής δύναμης. Εν γένει, η κοινωνική φιλανθρωπία δεν είναι επινόηση της αριστεράς ούτε αποκλειστικά δική της ενασχόληση.

Η προοδευτική διαχείριση της κεφαλαιοκρατίας με στόχο τη βελτίωση της θέσης των λαϊκών στρωμάτων δε θεμελιώνει λόγο ύπαρξης της αριστεράς. Κάθε φορά, μάλιστα, που αριστερές δυνάμεις συμμετέχουν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στη διαχείριση του αστικού κράτους, έστω και με αγαθές προθέσεις ενός δημοκρατικού δρόμου προς το σοσιαλισμό, καταλήγουν στη χρεοκοπία, δεδομένου ότι αποκαλύπτουν με τον πλέον σαφή τρόπο ότι δεν είναι σε θέση να κάνουν τίποτε περισσότερο από αυτό που κάνουν οι διάφοροι αναγνωρισμένοι πολιτικοί εκπρόσωποι των αστικών συμφερόντων. Η αριστερά που υπηρετεί το αστικό κράτος και διαχειρίζεται τα προβλήματα της αστικής κοινωνίας είναι η αριστερά της βαθύτατης παρακμής και εξαχρείωσης, δεδομένου ότι με τη στάση της αυτή καταστρέφει κάθε ελπίδα κοινωνικής απελευθέρωσης και ενισχύει στο έπακρο τον ζόφο.     Η  αριστερά που επιδιώκει τη διαχείριση της κεφαλαιοκρατίας αναγνωρίζει de facto ότι, ακριβώς ως αριστερά,  δεν έχει κανένα λόγο ύπαρξης.

Όπως έχει τονίσει σε βιβλία και άρθρα του ο συγγραφέας Περικλής Παυλίδης, η αριστερά έχει λόγο  ύπαρξης μόνο στο βαθμό που εκπληρώνει μιαν ιδιαίτερη αποστολή, τη θεωρητική και πολιτική σύνδεση των αναγκών και συμφερόντων της εργατικής τάξης, των εργαζομένων, των καταπιεζόμενων λαών, με την επαναστατική προοπτική της ριζικής απελευθέρωσης από τα δεσμά της ταξικής κοινωνίας. Η προοπτική αυτή αφορά στη ριζική  κομμουνιστική αλλαγή των κοινωνικών σχέσεων, στην  αυθεντική χειραφέτηση – ενοποίηση της ανθρωπότητας. Η αριστερά έχει λόγο ύπαρξης στο βαθμό που αγωνίζεται για την πραγματοποίηση της  κοινωνικής επανάστασης. Ως εκ τούτου, η  αριστερά μπορεί να είναι αριστερά, να υπάρχει και να αναπτύσσεται ως τέτοια, μόνο στο βαθμό που εργάζεται για την υπόθεση της κομμουνιστικής προοπτικής. Η έννοια της αριστεράς δεν μπορεί παρά να αναφέρεται σε ποικίλες δυνάμεις που αγωνίζονται για την κομμουνιστική προοπτική. Η αριστερά δεν μπορεί παρά να είναι κομμουνιστική αριστερά.

Η αντίληψη περί κομμουνιστικής προοπτικής, οι περί κομμουνισμού θεωρητικές συλλήψεις και προγραμματικές επεξεργασίες, δηλαδή τα θεμελιώδη στοιχεία της επαναστατικής συνειδητοποίησης, αποκαλύπτουν την πραγματική σχέση της αριστεράς με την κοινωνία και την εποχή της. Η  θεωρητική σύλληψη της πραγματικότητας και μάλιστα σε βαθμό που να γίνεται κατανοητή η δυνατότητα εναλλακτικής εξέλιξής της (σε αντιδιαστολή προς τις συγκεχυμένες και, εν πολλοίς, ψευδείς ιδέες του κοινού νου), συνιστά και τη βαθύτερη  σύνδεση – σχέση με την πραγματικότητα. Για το λόγο αυτό η στάση των πολιτικών δυνάμεων της αριστεράς απέναντι στην κομμουνιστική προοπτική, ο τρόπος κατανόησής της, αποκαλύπτει, συνάμα,  τις πραγματικές δυνατότητές τους, την πραγματική αξία και κοινωνική εμβέλεια των στόχων και της δραστηριότητάς τους.

Η θεμελίωση, ανάδειξη, προβολή της ιστορικής προοπτικής της ανθρωπότητας έχει τεράστια επαναστατική σημασία, ως προϋπόθεση των συνειδητών ταξικών αγώνων. Η κατανόηση της προοπτικής βρίσκεται ακριβώς στον πυρήνα του έργου της επαναστατικής συνείδησης και συνάπτεται με την ικανότητα των ανθρώπων να δημιουργούν σκόπιμα  τον κόσμο τους.

Η ύπαρξη προοπτικής, (αληθούς προοπτικής, που να συνδέεται με μαζικές-καθολικές ανάγκες και υπαρκτές υλικές δυνατότητες), και η συνειδητοποίησή της, είναι αυτή που εμψυχώνει και παρωθεί στους πιο μεγάλους κοινωνικούς αγώνες, στα πιο τολμηρά   επαναστατικά εγχειρήματα. Όταν για τους ανθρώπους δεν υπάρχει κοινωνική προοπτική, τότε δεν υπάρχει  ιδεώδες, σκοπός και ελπίδα.

Η κομμουνιστική προοπτική όμως δε μπορεί να γίνει αντιληπτή μέσα στην καθημερινότητα της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας, στα πλαίσια της εμπειρικής καθημερινής συνείδησης. Ο σκοπός και οι όροι της κοινωνικής χειραφέτησης δεν προκύπτουν  άμεσα  από την κοινωνική δυσφορία των εργαζομένων και τις αυθόρμητες ταξικές συγκρούσεις. Η αντίληψη ότι η κατανόηση της κομμουνιστικής προοπτικής επιτυγχάνεται άμεσα εντός των πεδίων  της ταξικής πάλης είναι απατηλή.

Οι κοινωνικές συνθήκες της ταξικής κοινωνίας δεν επιτρέπουν στη συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων την ανακάλυψη στα πλαίσια  της άμεσα δοσμένης πραγματικότητας δυνατοτήτων εναλλακτικής οργάνωσης των κοινωνικών σχέσεων. Η αντίληψη για τον κομμουνισμό, για το εφικτό, τις προϋποθέσεις και τους νόμους οικοδόμησης της κομμουνιστικής κοινωνίας, ως πεμπτουσία της επαναστατικής στρατηγικής, αποτελεί ζήτημα κριτικής επιστημονικής σκέψης και θεωρητικής σύλληψης. Συνακόλουθα,  παραμένει έργο των επαναστατικών πρωτοποριών που συσπειρώνουν τις πλέον συνειδητοποιημένες και αποφασισμένες δυνάμεις του ταξικού αγώνα.

Η αριστερά, προκειμένου να είναι αριστερά, θα πρέπει να καταξιώνεται στο έργο  της επαναστατικής πρωτοπορίας. Και βέβαια δεν αρκεί να αυτοπροσδιορίζεται κανείς ως πρωτοπορία για να καταστεί τέτοια. Ορθώς η Marta Harnecker επισημαίνει, ασκώντας κριτική στη μαρξιστική  αριστερά της Λατινικής Αμερικής, ότι «ο πρωτοποριακός χαρακτήρας μιας διαδικασίας δεν είναι κάτι που αυτοαπονέμεται, αλλά κάτι που το κατακτάς στον αγώνα…»