Όσοι ύμνοι και να γραφτούν από τις συστημικές δυνάμεις, δεν μπορούν με κανένα τρόπο να κρύψουν τη σημερινή πραγματικότητα: το μεγαλεπήβολο σχέδιό των κυρίαρχων ευρωπαϊκών ελίτ βρίσκεται σε κρίση και οι ρωγμές στο οικοδόμημα της ΕΕ είναι εμφανείς και βαθιές, τόσο σε οικονομικό, όσο και σε πολιτικό επίπεδο.
Σήμερα, μια Ευρώπη που κάποτε ήθελε να προβάλλεται ως Γη της Επαγγελίας για όλους τους πληθυσμούς μέσα και γύρω της, έχει φτάσει στο σημείο όχι μόνο να επιβάλλει βάρβαρη λιτότητα και φτώχεια στους λαούς της, αλλά και να υψώνει φράχτες κατά των προσφύγων, να ευθύνεται για τη μετατροπή της Μεσογείου σε υγρό τάφο χιλιάδων ψυχών και να καλλιεργεί το ρατσιστικό τρόμο και την ισλαμοφοβία.
Η ΕΕ μέσα στην κρίση της αποκαλύπτει τον αληθινό χαρακτήρα της ως ένας θεσμός ριζωμένος στις ανάγκες του καπιταλισμού. Έχει γίνει πλέον φανερό ότι η αντικαπιταλιστική ματιά ήταν και είναι πιο ρεαλιστική για την ανάλυση της πορείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και για τον εξοπλισμό της εργατικής αντίστασης στις επιθέσεις της.
Όπως έχει αναλύσει συστηματικά και ο εξαίρετος στοχαστής Σταύρος Μαυρουδέας, η ΕΕ αποτέλεσε ένα από τα πιο φιλόδοξα εγχειρήματα του 20ου αιώνα, καθώς οι ευρωπαϊκές αστικές τάξεις προσπάθησαν να φτιάξουν ένα ενιαίο ιμπεριαλιστικό μπλοκ. Και αυτό στην περιοχή του κόσμου όπου ο καπιταλισμός γεννήθηκε κατ’ εξοχήν με την μορφή του εθνικού κράτους και όπου οι συγκρούσεις μεταξύ εθνικών καπιταλισμών πήραν τις πιο άγριες μορφές τους. Πίσω από τα φληναφήματα περί κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας κλπ. βρίσκεται ένα πυραμιδοειδές ιμπεριαλιστικό οικοδόμημα. Στην κορυφή του βρίσκονται λίγοι ισχυροί ηγεμονικοί καπιταλισμοί (που μπορεί να συνδέονται περισσότερο μεταξύ τους και να είναι παρόμοιοι αλλά που ποτέ δεν χάνουν την ξεχωριστή εθνική ταυτότητα τους). Ακολουθεί μία ενδιάμεση βαθμίδα με λιγότερο ισχυρές και αναπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες. Τέλος, η βάση της πυραμίδας είναι οι χώρες της λεγόμενης «ευρω-περιφέρειας» με πιο αδύνατες οικονομίες. Στο εσωτερικό της πυραμίδας αυτής αναπτύσσονται ιμπεριαλιστικές σχέσεις δηλαδή υπάρχει μεταφορά πλούτου από τους πιο αδύναμους καπιταλισμούς στους πιο ισχυρούς.
Μέσα στον κυκεώνα της κρίσης της ΕΕ, η ελληνική αστική τάξη βρίσκεται σε μία από τις χειρότερες ιστορικά καταστάσεις της. Με την «Μεγάλη Ιδέα» της ένταξης της στην ευρωπαϊκή ιμπεριαλιστική ενοποίηση προσπάθησε να αναβαθμισθεί στον διεθνή καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας και από ένας μεσαίου επιπέδου καπιταλισμός με μεσαίου βεληνεκούς ιμπεριαλιστικές δυνατότητες να γίνει ένας υποδεέστερος μεν αλλά εταίρος δε σε έναν από τους πρώτης γραμμής παγκόσμιους ιμπεριαλιστικούς πόλους. Το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης οδήγησε το εγχείρημα αυτό στην αποτυχία και ο ελληνικός καπιταλισμός είναι υπό υποβιβασμό.
Το ζήτημα για την Αριστερά, και ιδιαίτερα για την κομμουνιστική Αριστερά, είναι με ποια γραμμή θα πρέπει να παλέψει ενάντια στις πολιτικές του συστήματος με στόχο την σοσιαλιστική προοπτική.
Η σημερινή κρίση καταδεικνύει τα ιστορικά όρια του καπιταλιστικού συστήματος. Η απάντηση σ’ αυτό δεν μπορεί να είναι η προσφυγή σε συμμαχίες με χειμαζόμενα τμήματα του συστήματος για μια δήθεν φιλάνθρωπη μεταρρύθμιση του συστήματος (με καρύκευμα λίγο φραστικό αντικαπιταλισμό). Οι αντινεοφιλελεύθερες συμμαχίες που στοιχίζονται πίσω από μετριοπαθείς νεο-κεϋνσιανές προτάσεις και επικλήσεις μίας ουτοπικής φιλολαϊκής ΕΕ είναι είτε βαθύτατα υποκριτικές είτε εθελοτυφλούν. Η πρόταση της Αριστεράς πρέπει να ξεκινά από την αναγκαιότητα του σοσιαλισμού.
Όμως η σοσιαλιστική μετάβαση δεν είναι μία στιγμιαία πράξη, μία ηρωική έφοδος αλλά είναι μία διαδικασία με προϋποθέσεις, βήματα και καμπές. Αυτό απαιτεί ένα μεταβατικό πρόγραμμα, που θα αποτελεί την ενότητα στρατηγικής και τακτικής με βάση τις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες, όπως υποδειγματικά έχει δείξει ο Λένιν. Φυσικά δεν συνιστά κανένα ενδιάμεσο ιστορικό στάδιο, όπως διάφορες παιδαριώδεις κριτικές υποστηρίζουν. Ο βασικός κόμβος ενός τέτοιου μεταβατικού προγράμματος είναι η ρήξη με την ΕΕ ακριβώς γιατί συμπυκνώνει στη σημερινή συγκυρία το σύνολο των αντιθέσεων και διαχωρίζει την αστική από την εργατική στρατηγική.
Η ρήξη με την ΕΕ αποτελεί προϋπόθεση για την εκκίνηση της διαδικασίας σοσιαλιστικής μετάβασης καθώς στα πλαίσια της ΕΕ όχι σοσιαλισμός αλλά ούτε η πιο απλή απάλυνση των λαϊκών δεινών δεν γίνεται.
Όμως η ρήξη με την ΕΕ πρέπει να συμπληρώνεται από:
(1) Στάση πληρωμών που θα απαλλάξει την χώρα από το εξωτερικό χρέος.
(2) Επιβολή ελέγχων στην κίνηση των μεγάλων κεφαλαίων για να αποφευχθεί η φυγή στο εξωτερικό (και όχι capitalcontrols σε μικρές καθημερινές συναλλαγές) .
(3) Κρατικοποίηση του τραπεζικού συστήματος με εργατικό και κοινωνικό έλεγχο, έτσι ώστε να αποφευχθεί η κατάρρευση του και να χρησιμοποιηθεί για την χρηματοδότηση της οικονομίας.
(4) Σύστημα προοδευτικής φορολογίας, έτσι ώστε να ελαφρυνθεί το λαϊκό εισόδημα και να εξευρεθούν πόροι από την φορολόγηση του μεγάλου κεφαλαίου.
(5) Ελεγχόμενη διολίσθηση της ισοτιμίας του νομίσματος, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η διεθνής ανταγωνιστικότητα σε συνδυασμό με ένα σύστημα ελέγχου των τιμών έτσι ώστε να μην υπάρξουν αδικαιολόγητες πληθωριστικές αυξήσεις ιδιαίτερα στα είδη μαζικής κατανάλωσης. Η πολιτική αυτή θα διευκολύνει επίσης την παραγωγική αναγέννηση της οικονομίας με την υποκατάσταση εισαγωγών.
Το κρισιμότερο όμως στοιχείο και το επιστέγασμα του προγράμματος είναι η σχεδιασμένη παραγωγική αναδιάρθρωση της οικονομίας σε σοσιαλιστική βάση (δηλαδή με την κοινωνική ιδιοκτησία και έλεγχο τουλάχιστον των βασικών οικονομικών κλάδων). Όλα τα προηγούμενα μέτρα είναι κυρίως «αμυντικού» χαρακτήρα που διευκολύνουν αλλά δεν επιλύουν από μόνα τους τον πυρήνα του προβλήματος, την οικονομική κρίση. Για να ξεπερασθεί η διάλυση της παραγωγικής δομής και για να αξιοποιηθούν οι πλουτοπαραγωγικοί πόροι προς όφελος του λαού χρειάζεται ένα συγκροτημένο σχέδιο στόχων και πολιτικών. Καμία ιδιωτική πρωτοβουλία δεν θα επωμισθεί το κόστος και τον κίνδυνο μιας τέτοιας αναδιάρθρωσης, ιδιαίτερα μέσα σε συνθήκες κρίσης και οξυμένης ταξικής σύγκρουσης. Μόνο ένα ρεαλιστικό σχέδιο σοσιαλιστικής οικονομικής οικοδόμησης μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο.
