Kapitalist sistem bir çözülme, dağılma sürecine mi girdi?
Sistemin yıkılmak üzere olduğu, sonunun geldiği iddiasında bulunacak değilim. Ama manzaranın giderek bir “çorap söküğü” görüntüsü verdiği de kesin.
Çorap üç yerden sökülüyor: Birbirini tetikleyen, besleyen, derinleştiren üç yer.
Birincisi, ekonomik kriz.
İkincisi, istikrarlı, orta yolcu siyasî düzenin dağılması.
Üçüncüsü, kitlesel hareketlerin boyutları ve yaygınlığı.
Ekonomik kriz 2007-09 finans krizinden bu yana, 15 yıldır çözülemedi. Kapitalist krizlerin çözülmesi tarih boyunca şöyle gerçekleşirdi: Her sektörde bazı şirketler batar, geri kalanlar batanların mallarını ve pazar payını ele geçirir, kâr oranları tekrar yükselmeye başlar ve ekonomi krizden çıkar. Günümüzde devletler bu sürecin işlemesine izin vermiyor: Şirketlerin boyutları devasa, batmalarının yaratacağı hasar fazla büyük. Dahası, hepsi sıkı bir ağ halinde birbirine bağlı olduğu için birinin batması hepsini etkiler.
Şirketlerin (ve bankaların) batmasını engellemek için devletler 2007-09 krizinde ekonomilere para pompaladı. Bir yandan, ortalık aslen batık olan zombi şirketlerle doldu, bir yandan da bugün iyice keskinleşmiş olan enflasyon sorunu doğdu.
İstikrara alışık ülkelerde siyasetin çözülmeye başlaması en açık biçimiyle Amerika’da görünüyor.
Ben bu yazıyı yazarken, New York’ta Donald Trump’a dava açılıyor. Bu saatlerde mahkemede Trump’ın fotoğrafları çekiliyor ve parmak izleri alınıyor. İddianamede tam hangi suçların yer aldığı henüz bilinmiyor, ama konu Trump’ın ilişkide bulunduğu bir por.no film oyuncusunu susturmak için 2016 seçimleri sırasında verdiği parayla ilgili. Buna ek olarak Trump’a daha bir dizi dava açılma olasılığı yüksek.
Fakat yargı (ve Amerikan egemen sınıfı) ciddi bir sorunla karşı karşıya. Davalar açıldıkça, Trump’ı destekleyen aşırı sağcı ve hatta bazı kesimleri faşist olan dev kitle pekişiyor, seferber oluyor, her an ayaklanabilme potansiyeli taşıyor. Trump giderek haydutlaşıyor, ama yargılanması da giderek zorlaşıyor, kitlesel kaos yaratma tehlikesi artıyor. İstikrar ihtimali giderek ufukta görünmez bir hâle geliyor.
Üst üste binen ekonomik ve siyasî istikrarsızlık ve karmaşa, 1960’lardan, 70’lerden beri görülmemiş boyutlarda kitlesel hareketlere yol açıyor.
Fransa’da emeklilik yaşının ileri atılmasına karşı gerçektirilen protestolar ve İngiltere’de aslen hayat pahalılığına karşı yapılan grevler başka çaresi kalmayan emekçi kalabalıkların öfkesini gösteriyor. Bu eylemlerin kolayca sonlanmayacağı çok açık.
Sistem çöküyor olmayabilir. Ama bu kadar çok yerinden sökülen bir çorabı çöpe atma zamanı gelmiştir.
Roni Margulies
