Μπορεί να υπάρξει ενθουσιασμός μέσα από την κατάθλιψη; Και γιατί επιλέχτηκε ένας τέτοιος τίτλος; Τι είναι η κατάθλιψη, που τόσο συχνά την ακούμε;
Κατάθλιψη είναι η διαταραχή της διάθεσης, η οποία προκαλεί επίμονα συναισθήματα θλίψης και σε αρκετές περιπτώσεις έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που ήταν πριν αρεστές. Συνδυάζεται με μια σειρά συμπτώματα (όχι κατ’ ανάγκη όλα μαζί), όπως αρνητικές σκέψεις, διάφορες φοβίες, ευερεθιστότητα, εξάντληση, απομόνωση, δυσκολία συγκέντρωσης και λήψης αποφάσεων, απουσία ερωτικής επιθυμίας, παραμέληση εαυτού, παθητικότητα, μόνιμη απογοήτευση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αλλαγές στις συνήθειες ύπνου, αίσθημα ανημπόριας, απελπισίας και κόπωσης, με πιο ακραίο τις σκέψεις θανάτου (αυτοκτονική διάθεση). Η κατάθλιψη έχει ως συνέπεια να μειώνει τη λειτουργική ικανότητα του ατόμου στην εργασία και στο σπίτι. Είναι διαφορετική από τις, ανά περιόδους, διακυμάνσεις της διάθεσης, επειδή συνήθως η κατάθλιψη μπορεί να διαρκέσει αρκετές εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια. Οι έρευνες δείχνουν ότι ένας στους έξι ανθρώπους θα βιώσει κατάθλιψη κάποια στιγμή στη ζωή του.
Κατά τον ψυχίατρο Ν. Σιδέρη, η κατάθλιψη είναι η αδυναμία αποχαιρετισμού από μία απώλεια, και επί της ουσίας άρνηση τη απώλειας (π.χ. χωρισμοί κάθε είδους, θάνατος αγαπημένου προσώπου, εργασιακή αποτυχία, απόλυση από τη δουλειά, κ.λπ.). Άλλες αιτίες της κατάθλιψης είναι η αγχώδης ζωή, το καθημερινό και χρόνιο στρες, η εργασιακή πίεση και ανασφάλεια, η μοναξιά και η αποξένωση (που με το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα έχουν ενταθεί), η συνεχής πίεση (συναισθηματική ή μη), τα τραυματικά συμβάντα στη ζωή μας (και η αδυναμία να τα αντιμετωπίσουμε), αλλά και η έλλειψη ιδεών και αξιών, η κλοπή της χαράς και του έρωτα. Στην σύγχρονη ζωή, η κατάθλιψη προέρχεται επιπλέον από ένα αίσθημα ανεπάρκειας, δηλαδή ό,τι δεν ανταποκρινόμαστε στις προσδοκίες και στο ύψος των περιστάσεων, μέσω των οποίων μετράμε την αξία του εαυτού μας. Με πιο απλά λόγια, καταθλιπτικός είναι ένας άνθρωπος ο οποίος τίθεται εκτός λειτουργίας, που πάσχει από ανημπόρια για τη ζωή.
Μία από τις αμυντικές προσπάθειες του οργανισμού να μην πέσει σε κατάθλιψη είναι οι κρίσεις άγχους και οι κρίσεις πανικού, οι οποίες παρουσιάζονται ολοένα και πιο συχνά στον πληθυσμό, οι οποίες είναι αποτέλεσμα καταπιεσμένων συναισθημάτων (θυμού ή θλίψης), που δεν εκφράστηκαν την στιγμή που έπρεπε. Για αυτό, συνήθως, συστήνεται η έκφραση των συναισθημάτων είτε με το κλάμα ή με την οργή (ή και με τα δύο), παρά με την καταστολή τους.
Βέβαια, η κατάθλιψη ως κοινωνικό προϊόν θα πάψει να υπάρχει με την κατάργηση του κοινωνικού συστήματος που την παράγει και άρα με την αλλαγή του, επειδή ακριβώς είναι το παθολογικό σύμπτωμα της καπιταλιστικής βαρβαρότητας. Εν τω μεταξύ, η κατάθλιψη, βελτιώνεται με την ενεργοποίηση του ατόμου και ιδιαίτερα με κάθε τρόπο που του επιτρέπει να εκφραστεί δημιουργικά… Και αυτό ακριβώς κάνει ο Χρήστος Αντωναρόπουλος, όπως φαίνεται από τον τίτλο της Έκθεσης με τα ζωγραφικά του έργα: «Κατάθλιψη και Ενθουσιασμός» (στη SiantiGallery, από 24/11/ έως 23/12/2023). Εξάλλου, το ομολογεί και ο ίδιος, ανοιχτά και ξεκάθαρα, ότι είναι καταθλιπτικός και πως γι’ αυτόν η ζωγραφική είναι το μέσον της ανάτασης. Αντίθετα, πολλοί άνθρωποι, που είναι καταθλιπτικοί, δεν τολμούν να το πουν ή αρνούνται να το παραδεχτούν. Σε κάποιο απόσπασμα, από το σημείωμά του, στον κατάλογο, το δηλώνει χωρίς περιστροφές: «Ων καταθλιπτικός οδεύω προς τα όρια του διπολισμού. Μόνιμη άμυνα και αποτελεσματικό φάρμακο, η τέχνη του χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός» (σελ. 42).
Ίσως, να μας φαίνεται παράξενο…!!! Πως γίνεται να υπάρχει, ταυτόχρονα, κατάθλιψη και ενθουσιασμός; Πράγματι, είναι τόσο αντιθετικά αυτά τα δύο, αλλά συνάμα και τόσο συνδυαστικά και συνθετικά. Στον Χρήστο Αντωναρόπουλο, είναι η ενεργοποίηση του, μέσα από την ζωγραφική, που του προσδίδει τον ανάλογο ενθουσιασμό για να πορευτεί και να αντιμετωπίσει την κατάθλιψη.
Παρατηρώντας κάποιος/-α τα έργα, που παρατίθενται στην εν λόγω Έκθεση, θα διαπιστώσει ότι τα πρόσωπα είναι είτε αγέλαστα και θλιμμένα είτε θυμωμένα και αγριεμένα είτε σιωπηλά και ήρεμα, ενώ στους περισσότερους πίνακες γράφει κάτι μέσα σε αυτούς. Όλα δε τα πρόσωπα έχουν έντονο το στοιχείο της παραμόρφωσης. Σε πολλούς από τους πίνακες εμφανίζονται άνθρωποι με μαύρα αγριεμένα σκυλιά έτοιμα να σε κατασπαράξουν, ενώ σε άλλα οι εικόνες είναι πιο ήρεμες, όπως για παράδειγμα εκείνες που οι άνθρωποι είναι αγκαλιά με γάτες. Σε άλλα έργα προβαίνει σε μια σκληρή κριτική της εξουσίας, παρουσιάζοντας διάφορες σκηνές με αστυνομικά όργανα επιβολής της τάξης και της καταστολής, ενώ σε άλλα έχει πολλούς σημαιοφόρους, όμως όχι με την προβολή μιας αίσθησης πατριωτικής ανάτασης, αλλά με μια αρνητική σημασία, δηλαδή με την έννοια ότι ο καθένας/-μια συντάσσεται κάτω από ένα λάβαρο, το οποιοδήποτε λάβαρο, χωρίς κριτική σκέψη. Λέξεις που παραθέτει μέσα στους πίνακες με τους σημαιοφόρους, όπως «Αθώοι σημαιοφόροι» ή «Θέλω να είμαι αθώος», αποδεικνύουν του λόγου το αληθές.
Ξεχωρίζω τρία ζωγραφικά έργα, χωρίς να υποτιμώ τα υπόλοιπα, που μου κίνησαν ιδιαίτερα το ενδιαφέρον. Το πρώτο είναι ένας πίνακας, ο οποίος δείχνει τα Μετέωρα και γράφει μέσα, «Μετέωρα του βράχου και του ήλιου», το δεύτερο είναι ένας πίνακας, που δείχνει ένα άγριο ανθρωπόμορφο έργο, που γράφει μέσα, «StayBack» και το τρίτο είναι ένας άνθρωπος, ο οποίος κρατάει στην αγκαλιά του μία γάτα ακουμπισμένη απαλά στο πρόσωπό του.
Τα έργα, του Αντωναρόπουλου, προκαλούν αντίρροπα συναισθήματα. Είναι αυθόρμητα, και όπως λέει «υποφέρει για να τα κάνει», και γι’ αυτό είναι μια έκρηξη συναισθημάτων…
