Κριτικές επισημάνσεις σε ένα νόμο του ελληνικού κράτους
Η Βουλή των Ελλήνων με διευρυμένη συναίνεση μελών της, ψήφισε νόμο, με εμβόλιμες ρυθμίσεις που αφορούν θέματα Μουφτειών και Μουφτήδων της Θράκης. Πρόκειται για το νόμο 4964/2022 (ΦΕΚ Α΄150/30.07.22), που στα άρθρα 137-162 περιέχονται διατάξεις που αφορούν την Μουσουλμανική Θρησκευτική Κοινότητα της Θράκης.
Η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης και η ελεύθερη λατρεία για όλα τα θρησκεύματα, είναι κατοχυρωμένη στην Ελλάδα. Οι θρησκευτικές κοινότητες απολαμβάνουν αυτονομία έναντι του κράτους, με μια παράδοξη και ακατανόητη εξαίρεση! Η ελληνική Μουσουλμανική Θρησκευτική Κοινότητα, που μέλη της ζουν κυρίως στην Θράκη, με πληθυσμό Μουσουλμάνων περίπου 140.000, δεν είναι αυτόνομη! Και τούτο, κατά παράβαση διατάξεων του Ευρωπαϊκού Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και κατ’ αντίθεση προς σημαντικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η Μουσουλμανική Κοινότητα στην Θράκη, υπάρχει σε συνθήκες ασφυκτικής εποπτείας και εξάρτησης του ελληνικού κράτους!
Ο πυρήνας οργάνωσης της Μουσουλμανικής Θρησκευτικής Κοινότητας της Θράκης, που κατά πλειοψηφία είναι Σουννίτες, σύμφωνα με τον παραπάνω νόμο (άρθρο 137 παράγρ. 1) είναι η Μουφτεία, ως αποκεντρωμένη δημόσια υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Ο Μουφτής, είναι γνωστό πως στο σουννιτικό Ισλάμ είναι κορυφαίος θεσμός, που δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε πως λειτουργεί χάριν της ασφάλειας του ιερού μουσουλμανικού νόμου, που πηγάζει από την Σαρία. Στην Ελλάδα σύμφωνα με το άρθρο 143 παράγρ. 3 του πιο πάνω νόμου: “Οι Μουφτήδες είναι δημόσιοι υπάλληλοι…. Κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, οι Μουφτήδες έχουν τις κατά το Σύνταγμα και τους νόμους υποχρεώσεις των δημοσίων υπαλλήλων”.
Η ιδιότητα του Μουφτή, ως δημοσίου υπαλλήλου, ουσιαστικά αποδυναμώνει τον κορυφαίο ισλαμικό θεσμό από το κύρος, που η μουσουλμανική παράδοση του έχει αναγνωρίσει εδώ και αιώνες, αφού ως υπάλληλος του κράτους, οφείλει να υπακούει σε εντολές μη Μουσουλμάνων πολιτικών προϊσταμένων του. Αυτή η παράδοξη κατάσταση, θρυμματίζει κάθε έννοια αυτονομίας έναντι του κράτους της Μουσουλμανικής Θρησκευτικής Κοινότητας.
Σύμφωνα με όσα επικρατούν στο σουννιτικό Ισλάμ, ο Μουφτής, ως Ουλεμά, δηλαδή γνώστης του ιερού μουσουλμανικού νόμου, που πηγάζει από τη Shari’a και της επιστήμης ερμηνείας του νόμου (fikh), βρίσκεται στο επίκεντρο της Μουσουλμανικής Κοινότητας και επικουρείται στο έργο του, από όσα συνιστούν την Μουφτεία, ως υπηρεσία. Ο παραπάνω νόμος, σαφώς επιδιώκει να “ενδυναμώσει” ποικιλότροπα τις Μουφτείες, ως κρατικές υπηρεσίες, καθιστώντας τον Μουφτή, απλώς τον επικεφαλής της υπηρεσίας, με τους απαράδεκτους περιορισμούς που θέτει ο Κώδικας Δημοσίων Υπαλλήλων.
Στην Ελλάδα, ο Μουφτής δεν περιορίζεται στο καθήκον ερμηνείας του ιερού μουσουλμανικού νόμου και στην έκδοση ιερονομικών ρητρών (fatwa). Σε κάθε περιφέρεια Μουφτείας στην Θράκη, ο Μουφτής είναι υπεύθυνος για την λειτουργία των τζαμιών και τον διορισμό των ιμάμηδων, των χατίπηδων (ιεροκηρύκων) και των μουεζίνηδων (ιεροψαλτών, που καλούν τους πιστούς στο salah, όπως λέγονται οι πέντε ημερήσιες προσκλήσεις για προσευχή), ενώ ασκεί και καθήκοντα Μουσουλμάνου θρησκευτικού Δικαστή ή Ιεροδίκη (Qadi).
Ο Μουφτής, κατά το νόμο του 2022, ως δημόσιος υπάλληλος, υποβαθμίζεται, ενώ αποδυναμώνεται το κύρος του θεσμού. Η ρύθμιση αυτή ίσχυε και με την από 24.12.1990 Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΦΕΚ Α΄182) «Περί Μουσουλμάνων θρησκευτικών λειτουργών», που κυρώθηκε με το νόμο 1920/1991. Ο Μουφτής, όφειλε να αναγνωριστεί από το ελληνικό κράτος ως δημόσιος λειτουργός. Ο δημόσιος λειτουργός διαφέρει ριζικά από τον δημόσιο υπάλληλο, γιατί δεν υπόκειται στους περιορισμούς του δημοσιοϋπαλληλικού κώδικα, ούτε έχει πολιτικούς προϊστάμενους. Οφείλει να τηρεί το Σύνταγμα και τους νόμους του κράτους, αλλά λόγω της θέσης και του λειτουργήματός του μπορεί να ασκεί κριτική ακόμα και στην κυβέρνηση, όταν θεωρεί ότι λαμβάνουν μέτρα εναντίον της Μουσουλμανικής Κοινότητας. Αυτό δεν μπορεί να συμβεί από έναν δημόσιο υπάλληλο. Ο δημόσιος υπάλληλος Μουφτής, εξ αντικειμένου, δεν είναι σε θέση να υπηρετήσει την θρησκευτική κοινότητά του. Η θητεία του κατά το νόμο του 2022 είναι εξαιρετικά περιορισμένη χρονικά, και το ενδεχόμενο να μην επαναδιοριστεί στη θέση του, αν αποδειχθεί ανυπάκουος στον Γενικό Γραμματέα Θρησκευμάτων, αποτελεί φόβητρο! Ούτε βέβαια είναι κατανοητά τα όρια ηλικίας για θρησκευτικούς λειτουργούς. Γιατί ο Μουφτής είναι πρώτιστα, κύρια και αποκλειστικά θρησκευτικός λειτουργός των Μουσουλμάνων. Στην Ελλάδα, όχι μόνον οι Επίσκοποι της Ελλαδικής Εκκλησίας, αλλά και οι Εφημέριοι των Ενοριών, που είναι πρεσβύτεροι (παπάδες), μπορεί να υπηρετούν μέχρι τον χρόνο του θανάτου τους. Κανένας, ούτε ο πιο αυταρχικός Μητροπολίτης δεν έχει δικαίωμα να τους απομακρύνει από την άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων τους, εκτός αν υπάρχουν λόγοι υγείας, έγκυρα διαπιστωμένοι που τους καθιστούν ανίκανους να εκτελούν τα καθήκοντά τους ως λειτουργοί της Ορθόδοξης Εκκλησίας (Κανονισμός αρ. 230/2012 (ΦΕΚ Α΄73/9-4-2012) “Περί Εφημερίων και Διακόνων”, άρθρο 14). Ο Μουφτής, ως δημόσιος υπάλληλος αποχωρεί από την υπηρεσία του όταν συμπληρώσει το 67ο έτος της ηλικίας του!
Γενικά το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, διά της Γενικής Γραμματείας Θρησκευμάτων, αντιμετωπίζει με απαράδεκτη και αχαρακτήριστη απαξία τους Μουσουλμάνους της Θράκης.
Έχει εκδοθεί το προεδρικό διάταγμα 52/1019 “Δικονομικοί κανόνες επί υποθέσεων δικαιοδοσίας Μουφτήδων Θράκης. – Σύσταση, οργάνωση και λειτουργία Διεύθυνσης Υποθέσεων Δικαιοδοσίας Μουφτή στις Μουφτείες της Θράκης” (ΦΕΚ Α΄ 90/2019). Όπως ειπώθηκε ήδη, ο Μουφτής στη Θράκη, ως Ιεροδίκης, κρίνει υποθέσεις με βάση ένα αυστηρά θρησκευτικής φύσης δίκαιο και η δικαιοδοσία του εξαντλείται μεταξύ Μουσουλμάνων. Στο Π.Δ. 52/2019 δεν γίνεται πρόβλεψη, ότι οι δικηγόροι που θα παρίστανται ενώπιον του Μουφτή ως θρησκευτικού δικαστή, πρέπει να είναι Σουννίτες Μουσουλμάνοι. Επίσης, στο άρθρο 161 του σχολιαζόμενου νόμου, που ρυθμίζει ζητήματα του Γραμματέα Υποθέσεων Δικαιοδοσίας Μουφτή, ενώ γίνεται λεπτομερής περιγραφή των προσόντων των υποψηφίων, αγνοείται κατά σκανδαλώδη τρόπο μεταξύ των ιδιοτήτων των υποψηφίων, ότι θα πρέπει να είναι Μουσουλμάνοι!
Υποβάλλω ένα υποθετικό ερώτημα: Διανοείται κάποιος ή κάποια, υπάλληλο σε Μητρόπολη της Ελλάδος ή στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών που να μην είναι Χριστιανός Ορθόδοξος; Επίσης, διερωτώμαι, στο Εκκλησιαστικό Δικαστήριο της Καθολικής Εκκλησίας (πρωτοβάθμιο ή δευτεροβάθμιο), που εδρεύει στην Αθήνα, είναι δυνατό να παραστεί μη Καθολικός δικηγόρος;
Αγνοώ τί επιδιώκει να επιτύχει η κυβέρνηση με τις διατάξεις των άρθρων 137 έως 162 του νόμου 4964/2022 για τους Μουσουλμάνους της Θράκης.
Η έλλειψη εμπιστοσύνης μειονοτικών πολιτών προς το ελληνικό κράτος, επιτάθηκε, όταν το 2018, επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και υπουργού Παιδείας Κώστα Γαβρόγλου, με Γενικό Γραμματέα Θρησκευμάτων τον Γιώργο Καλαντζή, “εκπαραθυρώθηκαν” οι Μουφτήδες Χαφούζ Μέτσο Τζεμαλή και Μεμέτ Εμίν Σινίκογλου. Όταν το ελληνικό κράτος δεν σεβάστηκε, ιδίως τον Μέτσο Τζεμαλή, που πραγματικά υπήρξε ένας σεβάσμιος Ουλεμά, αναγνωρισμένος από το σύνολο του ισλαμικού κόσμου, πλην Τουρκίας, τότε εύλογα οι Μουσουλμάνοι της Θράκης, ανεξαρτήτως εθνοφυλετικής καταγωγής, να μην εμπιστεύονται ένα αφερέγγυο κράτος. Ο Σινίκογλου, σε όλη τη διάρκεια της θητείας του, ήταν άκρως ευπειθής στις εντολές των Αθηνών. Ο μακαριστός Χαφούζ Μέτσο Τζεμαλή, κάθε άλλο παρά δουλικός υπήρξε στους ισχυρούς των Αθηνών, αν και σεβόταν το ελληνικό κράτος, γιατί ζούσε στην Ελλάδα, που ήταν η πατρίδα του. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ έδιωξε τους παραπάνω μουφτήδες, παραβιάζοντας σκανδαλωδώς την υπάρχουσα νομοθεσία, καταργώντας κάθε έννοια ασφάλειας δικαίου, ενώ το κράτος, δεν διέθετε την στοιχειώδη ευφυΐα να τους “αποπέμψει” μετά τιμών!
Αν οι σοφοί της Γενικής Γραμματείας Θρησκευμάτων νομίζουν, ότι η διαρχία των μουφτήδων στη Θράκη θα παύσει με το νόμο που σχεδίασαν, μάλλον κάνουν λάθος. Ήδη οι διεργασίες για την ανάδειξη του διαδόχου του Αχμέτ Μετέ, ως “εκλεγμένου” Μουφτή Ξάνθης βρίσκονται σε εξέλιξη.
Συχνά στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, από την ελληνική πλευρά γίνεται επίκληση της αρχής της αμοιβαιότητας. Όσον αφορά τον χειρισμό θρησκευτικών θεμάτων εκ μέρους Ελλάδος και Τουρκίας, στα πλαίσια της αμοιβαιότητας, οι συγκρίσεις πρέπει να γίνουν ως προς την αντιμετώπιση εκ μέρους της Ελλάδος της Μουσουλμανικής Θρησκευτικής Κοινότητας στην Θράκη και εκ μέρους της Τουρκίας των Ρωμιών της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου, με επίκεντρο το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και τους Μητροπολίτες του Θρόνου στην χώρα.
Εκθέσαμε προηγουμένως ενδελεχώς τις ρυθμίσεις του νέου νόμου για τον εκσυγχρονισμό των Μουφτειών στην Θράκη. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι ο Μουφτής και πολύ περισσότερο ο Τοποτηρητής Μουφτής στη Θράκη, ως δημόσιοι υπάλληλοι του ελληνικού κράτους, είναι υποδεέστεροι κύρους και ανεξαρτησίας, ακόμα και από τον παπά ενός μικρού χωριού στις εσχατιές της χώρας, που είναι δημόσιος λειτουργός και μπορεί να υπηρετεί στην ενορία του, ως την ώρα που θα εγκαταλείψει τα εγκόσμια! Αντιθέτως, τόσο ο Οικουμενικός Πατριάρχης, όσο και οι Μητροπολίτες του Πατριαρχείου που υπηρετούν στην Τουρκία, χαίρουν τιμής από το τουρκικό κράτος. Απολαμβάνουν αυτονομίας έναντι του κράτους και από την εποχή που ο Πρόεδρος της Τουρκίας Recep Tayyip Erdoğan ήταν πρωθυπουργός της χώρας, έχει λυθεί η αγωνία του Πατριαρχείου ως προς την ανάδειξη Πατριάρχη στο μέλλον. Η λύση βρέθηκε με την χορήγηση τουρκικής υπηκοότητας σε Ιεράρχες του Πατριαρχείου, που είχε προτείνει το ίδιο, ακόμα και αν δεν ζούσαν, ούτε υπηρετούσαν εντός της τουρκικής επικράτειας!
Η γνώμη μου είναι, ότι το ελληνικό κράτος παραμένει αρρωστημένα φοβικό, απέναντι και στην λέξη “μειονότητα” γενικά. Λόγω της Συνθήκης της Λοζάνης, που παράρτημά της έχει καταστεί η Σύμβαση περί Ανταλλαγής Ελληνικών και Τουρκικών πληθυσμών (Λοζάνη 30/01/1923), αναγνωρίζει μία και μόνο θρησκευτική μειονότητα στη χώρα, την μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης. Φαίνεται όμως, πως το στοιχειωμένο φάντασμα του Ευάγγελου Αβέρωφ, που εφάρμοσε τα κατάπτυστα διοικητικά μέτρα κατά των Μουσουλμάνων της Θράκης την δεκαετία του ’60 σέρνεται ακόμα στην περιοχή. Αλλιώς δεν εξηγείται η επιμονή της Ελλάδος να στερεί αποκλειστικά από την Μουσουλμανική Θρησκευτική Κοινότητας της Θράκης την αυτονομία, που αναγνωρίζει και εφαρμόζει ως προς όλες τις θρησκευτικές κοινότητες που υπάρχουν στην Ελλάδα! Γενικά στην Ελλάδα το Ισλάμ, ταυτίζεται πέρα ως πέρα λανθασμένα, με το “αρχέτυπο του εχθρού” του έθνους και αντιμετωπίζεται από την ελληνική διοίκηση εχθρικά. Από την άλλη μεριά, η Θράκη σίγουρα βρίσκεται πολύ μακριά από την Αθήνα, για να μπορέσουν οι κατοικοεδρεύοντες στην πρωτεύουσα πολιτικοί να ακούσουν τους παλμούς της καρδιάς των Θρακιωτών Μουσουλμάνων.
30/08/2022
Γιώργος Α. Δούδος
*Νομικός
